İçerisinde bulunduğumuz aralık ayı, yeni yıl kutlama hazırlıkları, sokak süslemeleri, ev ve iş yerlerinde yılbaşı ağacı süsleme ve dekorasyon işleri telaşı ile geçer.
Bu ayın özelliğine uygun olarak yılbaşı ile özdeşleşmiş, süslemelerde ve kutlama organizasyonlarında, özellikle Noel’i kutlayan Hristiyan ülkelerde sıklıkla rastladığımız bitkileri ve ağaçları inceleyelim diye düşündüm. İnceleyeceğimiz türlerin çoğuna ülkemizde rastlayabilirsiniz, ayni zamanda bu türler ülkemiz iklim şartlarına da kolayca adapte olurlar. Herkese yeni yılın mutluluk ve sağlık içerisinde geçmesini temenni ederim.
Ilex Aquifolium
İngilizcesi “Christmas Holly” olarak bilinir. Yılbaşı süslemelerinin en gözde bitkisidir. Kırmızı meyveleri, parlak yapraklarıyla özellikle evlerin kapılarına asılan çelenklerin yapımında kullanılır.
Her dem yeşil, yaprak döken çalılar, ağaçlar ve tırmanıcılardan oluşan 400’den fazla türü olan bir cinstir. Ilıman bölgeler ve tropik, su tropik bölgelerin ormanlık alanları doğal yayılış alanıdır. Güzel yaprak rengi ve meyvesi için yetiştirilir. Kireçsiz toprakları severler. Nemli fakat iyi drene edilmiş, humusça zengin topraklarda iyi gelişme gösterirler. . Sonbaharda açan krem renkli çiçeklerden sonra yılbaşında kırmızı meyveler oluşur. Bu meyveler bitkiye ayrı bir karakter kazandırır. Odunu çok sert ve güç yarılır, sarımsı ya da yeşilimsi-beyaz renktedir; tornacılıkta ve oyuncak sanayinde değerlendirilir.
Hedera Helix
Yaklaşık 10 türü olan her dem yeşil, odunsu gövdeli, tırmanıcı ve tırmandığı yüzeye kendi yapışan bitkilerdir. Yer örtücü olarak da kullanılır. Her türlü koşula dayanıklı olmasına rağmen, humusça zengin, verimli, tercihen alkalin, nemli fakat iyi drene edilmiş topraklarda daha sağlıklı yetişirler. Yeşil yapraklı olanlar gölge alanları tolere ederken, alacalı yapraklı olanlar daha çok ışıklı alanları tercih ederler. Bazı hederalar çok güneşli ve çok sıcak ortamlarda sağlıklı gelişemeyebilirler.
Viscum Album
Dünyaca bilinen adı “Mistletoe”, Türkçe bilinen adı ise Ökseotu ’dur. Şifalı bir bitkidir. Aşk, huzur ve iyi niyeti temsil eder. Noel’de evleri süslemek için kullanılır, Hristiyanlara göre de bu bitkinin altında öpüşme geleneği günümüze kadar sürer.
Her mevsimde yapraklı olan ve ağaçlar üzerinde yaşayan yarı asalak bir bitkidir. Özellikle elma ağacının dalları üzerinde yaşar. Armut, söğüt, kavak, meşe gibi ağaçların üzerinde de asalak olarak yaşayabilmektedir. Sapları her zaman ikiye ayrılarak dallanır. Çiçekleri tek eşeyli, meyveleri yapışkan, sulu ve yumuşaktır. Bu meyveleri yiyen kuşların kondukları ağaçların üzerine dışkılarıyla tohumları bırakması ökse otunun yayılmasını sağlar. Bazı yörelerde meyvelerindeki yapışkan madde çubukların üzerine sürülerek kuşları yakalamak için ökse olarak kullanılmaktadır. Ökse otunun meyveleri eczacılıkta kullanılmaktadır.
Schlumbergera Truncata
Christmas kaktüs diye bilinir. Ülkemizde eskiden hemen hemen tüm evlerde bu kaktüs çeşidinden bulunurdu.
Cactacea familyasından yani gerçek kaktüslerdendir fakat bakım şartları tamamıyla farklıdır. Diğer kaktüs türleri gibi direkt güneş istemezler. Toprakları da oldukça farklı olmak zorundadır. Toprak hem havadar hem de su tutucu olmalıdır. Anavatanı Brezilya’nın güneydoğusunda tropical-subtropikal geçiş bölgesinde yoğun dağ ormanlarıdır.
Euphorbia Pulcherrima
Genel adı “Poinsettia”, bizdeki bilinen adı ise Atatürk Çiçeği’dir. Anavatanı Meksika ve Orta Amerika olan sütleğengiller familyasına ait bir çiçek türü. Ortada küme oluşturan küçük sarıçiçekleri, taçyaprağa benzeyen, genellikle kırmızı renkli bürgülerle (yaprak benzeri yapılar) çevrilidir.
Atatürk çiçeği adı bir süs bitkisi olarak Türkiye’de yetiştirilmesi ve tanınmasına önayak olan Mustafa Kemal Atatürk’ten gelir. Yetiştirilmesi sırasında görev alan bitki bilimcilerden gelen öneri üzerine Türkçede çiçeğe bu isim takılmıştır.
Özellikle koyu kırmızı ve yeşil yapraklarından dolayı Hristiyan dünyasında yaygın olarak Noel süslemelerinde kullanılır. Bu yüzden kullanılan diğer bir adı da Noel yıldızıdır. Çiçeğin, yıldız şeklinde yaprak deseni Bethlehem Yıldızı’nı ve kırmızı rengi İsa’nın çarmıha gerilişi ile kurban edildiği sırada akan kanı temsil eder.
Poinsettia olan İngilizce adını, 19. yüzyılda bu çiçeği Meksika’dan ABD’ye götüren ve yaygınlaştıran ABD’li devlet adamı, psikiyatrist ve bitki bilimci Joel Roberts Poinsett’den alır.
Ilıman iklimlerde açık havada yetişebilen ve 5 m yüksekliğe ulaşabilen çalı özelliğindeki bu bitki, soğuk iklimlerde saksıda yetiştirilir ve boyu genellikle 1m’ yi aşmaz. Koyu yeşil renkli yaprakları büyük, uzun ve sivri uçludur. Çanak yaprakları kırmızı, pembe veya beyazdır. Çanak yapraklar çoğunlukla çiçek zannedilmektedir, fakat gerçek çiçekleri çok küçük, sarı renkli ve gösterişlidir.
Abies Fraseri
Christmas tree, Göknar Ağacı. Evlerimizde ağaç süslemek için pek çok türde canlı ve yapay yılbaşı ağacı çeşidi olmasına rağmen asıl yılbaşı ağacı türü olarak çamgillerden Göknar ağacı kullanılır. Kendi içerisinde 12 farklı türü olan Göknar, yılbaşı süslemelerinin vazgeçilmez ağacıdır. Yurtdışında bu ağaçlar ticari olarak yılbaşında kesilmek üzere üretilip satılır.
Göknarlar, yaz-kış yeşil, boylu orman ağaçlarıdır. Piramidal veya dar konik bir şekilde gelişme gösterir. Gövde genel olarak çatallanma göstermez, dallar gövdeye çevrel olarak dizilmiştir. Kozalakları yukarıya doğru dik olarak durur. Bu özelliği ile kozalakları aşağıya bakan ladinlerde ayrılır. Kökleri kuvvetli ve kazık köktür. Göknar türleri genellikle yarı gölge ortamlarda iyi gelişme gösterir. Nemli ve verimli orman topraklarını tercih ederler. Ancak nemli, kumlu veya killi topraklarda da iyi gelişirler. Kireçli topraklardan hoşlanmazlar hava nisibi nemini yüksek, yaz aylarını yağışlı ve serin olmasını isterler.
