Küresel iklim değişikliğine bağlı olarak ortaya çıkan yangın, sel, kuraklık risklerinin yanı sıra halk sağlığı için önemli bir tehdit daha kapıya dayandı. Alerjik reaksiyonlar başta olmak üzere Dang Ateşi, Batı Nil, Sarı Humma ve Zika virüslerinin yol açtığı hastalıklara neden olan “Asya kaplan sivrisineği” türü artık Kıbrıs’ın kuzeyindeki yerleşik türler arasına girdi.
Özellikle son yıllarda, kıtalararası gümrük mallarının taşınması ve ulaşım imkanlarının gelişmesi sonucu, Asya kaplan sivrisineği de sadece Güneydoğu Asya’da sınırlı kalmayarak başta Avrupa olmak üzere diğer Batı ülkelerine doğru yayılım göstermiştir. Önce İspanya, Fransa, İtalya, Yunanistan’a taşındı. Küresel iklim değişikliğine bağlı yağış ve nem dengesinin iyice bozulmasıyla özellikle son beş yıllık dönemde Marmara kıyıları, Trakya ve Gürcistan kıyılarına kadar uzandı.
Konteyner sivrisineği olarak da bilinen Asya kaplan sivrisineğinin muhtemelen ticari gemilerle adamıza ulaşmış ve ilk olarak bu yılın Ekim ayında Kıbrıs’ın güneyinde tesbit edildiği resmi makamlarca açıklanmıştı. Kıbrıs’ın kuzeyinde ise bundan tam bir ay sonra Kasım ayında görüldü. Sağlık Bakanlığı gizlemeye çalışsa da geçtiğimiz hafta Biyologlar Derneği bu konudaki verileri paylaşarak artık ülkemizde de tespit edildiğini ortaya koydu.
Asya kaplan sivrisineği veya Aedes albopictus; Güneydoğu Asya’ya özgü, gövdesinde ve bacaklarında bulunan beyaz renkli şeritlerle diğer türlerden ayırt edilebilen, özellikle gündüzleri aktif olan kan emici bir sivrisinek türüdür. Bu sivrisinek türü, insanlar başta olmak üzere, köpek ve kuş gibi hayvanlardan beslenebilir. Asya kaplan sivrisineğinin sağlık açısından tehlikeli olmasının en büyük sebebi ise bu sivrisineğin bazı ciddi viral enfeksiyonların insanlara geçme ihtimalinin bulunmasıdır.
Avrupa ve diğer bölgelere yayılması, bahsedilen viral enfeksiyonların insan sağlığını ciddi tehdit etmesi ve mevcut durumda etkili tedavi yöntemlerinin kısıtlı olması nedeniyle, bu sivrisinek türünün yol açtığı enfeksiyonlar, son yıllarda endişe yaratan önemli bir halk sağlığı sorunu olarak görülmektedir. Dünya Sağlık Örgütü bir sonraki pandeminin bu sivrisineklerin bulaştırabileceği hastalıklar nedeniyle olabileceğini vurgulamaktadır.
Asya kaplan sivrisineği sokması sonucunda bazı ciddi enfeksiyonlara neden olan virüsler, kan dolaşımına karışarak insanda hastalığa neden olur. Bu enfeksiyonlar arasında Dang Ateşi virüsü, Batı Nil virüsü, Sarı Humma virüsü ve Zika virüsü virüsü yer alır. Bunlardan Dang Ateşi; yüksek ateş, baş ağrısı, lenf bezlerinde şişlik, yaygın eklem ağrısı, cilt döküntüleri ve yüksek ateşe bağlı epileptik nöbetler (havale) gibi belirtilerle kendini gösterir. Batı Nil virüsünün bulaşmasının ardından iki hafta içerisinde ateş, halsizlik, eklem ve kas ağrıları, görme bozukluğu, felç ve koma gibi ciddi belirtiler ortaya çıkar. Bu hastalık, özellikle beyin fonksiyonlarının gitgide bozulması şeklinde kendini gösterir.
Sarı Humma virüsüm ise bulaştan altı gün sonra belirti vermeye başlar. Bu belirtiler arasında, baş ağrısı, halsizlik, ateş, titreme ve eklem ağrısı yer alır. İlerleyen dönemde, ciddi karaciğer yetmezliği ile beraber, karın ağrısı, idrarda azalma, epileptik nöbetler, yaygın kanama ve kalp ritim problemleri de görülebilir. Sağlıklı yetişkinlerde hafif seyreden Zika virüsünde en büyük risk faktörünü hamilelik sırasında bebekte beyin gelişiminin engellenmesi, büyüme ve gelişme geriliği görülebilir. Bazı durumlarda, bu virüs düşük ve hatta ölü doğuma neden olabilir.
Bir kez daha altını çizmek isterim ki, istilacı bu sivrisinek türü yukardaki hastalıkları size bulaştirmış olabilir. Nitekim ülkemizde önceki yıllarda bu hastalıklardan kaynaklanan ölüm vakaları yaşanmıştır. Kim bilir; son günlerde covid-19 vakalarından çok daha fazla rastlanan ve yukarda sıralanan belirtilerin bazılarını gösteriyorsanız belki de buna Asya kaplan sivrisineğinin taşıdığı bir virüs yol açmıştır.
Hasan SARPTEN
