Vücudumuzda bulunan tüm hücrelerin üstünde D vitamini reseptörü Bulunmaktadır ve günümüzde giderek artan eksikliği birçok kronik hastalığın altında yatan nedenlerden biridir.
D Vitamini eksikliği sonucu etkilenen ve tetiklenebilen hastalıkların başında, kemik iskelet sistemi (osteoporoz), çocuklarda raşitizim, kaslarda hipotonisite ve kas güçsüzlüğü, bağışıklık sisteminin zayıflaması, depresyon, insülin direnci (tip 2 dm), kardiyovasküler hastalıklar, obezite, otoimmün hastalıklar ve belirli kanser türleri (meme ca, kolorekta ca, yumurtalık ca, prostat ca ve myeloma) vs d vitamini yetersizliği sonucu bu hastalıkların görülme riski artar.
D vitamin eksikliğinin günümüzde çok yaygın olmasının sebeplerini araştırmaya başlarken aslında KKTC halkının genelinde de inanılmaz bir D vitamin eksikliği olduğunu çalıştığım seneler içinde fark edip, nasıl oluyor da biz bir ada ülkesi olarak hem güneşi çok uzun aylar görüp, hem de etrafımızın dört tarafı deniz ile çevrili olduğun göre yeterince balık tüketen bir toplum olmamız gerektiği soruları aklıma takıldı. Aslında bu iki düşüncemin tamamen yanlış olduğunu makale tararken fark ettim. Biz Ada halkı olarak hep yazın ve sıcak aylarda klima altında içerde oturan ve güneşe çıksak bile vücudumuza güneş koruyucusu süren ve bir turist gibi günün her saati güneşte yatmayan ve güneşten kaçan bir toplum olduk. D vitamininin deride oluşabilmesi için en azından kolların ve bacakların açık özellikle mart-ekim ayları arasında günde 15 dakika saat 11.00-15.00 arasında güneşte kalmak gerektiği ve bunun deride üreteceğimiz birinci basamak D vitamininin oluşması için çok önemli olduğunun önemi vurgulanmaktadır. D vitamini deride sentezlendikten sonra ilk karaciğere ve oradan böbreğe gidip aktif olan formuna dönüşmektedir. Peki bu deri-karaciğer ve böbrek yolağında sorun veya bireylerde herhangi bir gen polimorfizmi var ise o zaman istediğiniz kadar güneşte otursak da bolca balık tüketsek de D Vitaminini optimal seviyede tutmamız mümkün olmayabilir.
KKTC’de balık tüketimi değerlendirecek olur isek kaçımız haftada 2 kere iyi kalitede yağlı balık tüketiyoruz? Birçoğumuz ne yazık ki çiftlikte üretilen ve suni yemler ve hormonlar ile beslenen balıklar tüketiyor ve onlardan fayda yerine zarar alıyor, D Vitamini ne yazık ki çok sınırlı besin kaynaklarında bulunmaktadır, bunların başında yağlı balıklar (somon, uskumru, sardalya, ton) ciğer, yumurta sarısı, mantar ve zenginleştirilmiş (un, ekmek, portakal suyu, süt ve sabah gevrekleri )ile sınırlıdır. Diğer değinmemiz gereken çok önemli bir konu ise besinlerin D Vitamini ile zenginleştirilmesi çünkü ülkemizde D vitamini zenginleştirmesinin yapılmaması bana göre ülkemizdeki en büyük eksikliklerden bir tanesidir.
Avrupa ülkelerinde yaşayan bireyler küçük yaştan itibaren D vitamin ile zenginleştirilmiş süt ve kahvaltılık gevrekler sunarken orda üretilen unların içerisine D vit zenginleştirmesine ve dolaylı yoldan da ekmeklerden D Vitamini almış oluyorlar.
Sonbahara adım atmamızla beraber kış neredeyse kapımızda, bunun için de mevsime göre vücudumuzu en iyi şekilde hazırlamalı ve doğanın bize sunduğu mevsimine uygun doğal besinleri günlük rutinlerimiz içerisine entegre etmeliyiz. Ben her zaman tüm vücudun ihtiyacı olan besinsel maddeleri doğal gıdalar yolu ile alma taraftarı olsam da ne yazık ki yaşadığımız bu endüstriyelleşmiş çağda, doğada ve kendi hayatlarımızda dahi yaşanan değişimlerden dolayı ihtiyacımız olan günlük birçok vitamin ve mineralleri karşılayamaz hale geldik, Covi-19 pandemisinin başladığı ve halen devam ettiği bu süreçte birçok insanın hayatı, rutinleri stres seviyeleri değişime uğradı ve halen uğramakta, bu dönemde aslında sağlıklı olmanın ve sağlığınızı korumanın önemi bir kere daha vurgulanmış olsa dahi halen sistemde ve yaşam şekillerimizin birçok hastalığa zemin hazırladığı ortada. Bu çağda halen senede 11 milyon insanın kronik hastalıklardan öldüğü tesadüf olamaz, yediğimiz yüksek işlenmiş ve paketli(kimyasal)içeren gıdalardan alınan fazla kaloriler ve Yaşadığımız bu zaman içerisinde özellikle endüstrileşme ve çoklu üretim sağlayabilmek adına yetiştirilen çoğu hasatın üstüne sıkılan ilaçlar bunlar özellikle böcek ve haşerelerden korumak amaçlı olsa da bu aslında bitkinin yetişme şeklini ve kendi içinde ürettiği koruyucu fitokimyasalların üretimini azaltmakta ve böylelikle yediğimiz yiyeceklerin kalitesini düşürmektedir, çünkü o bitkinin kendi içgüdüsel ve kendi neslini koruyabilmesi adına ürettiği fitokimyasallar aslında bizim sağlığımızı koruyup bizim vücudumuza ve bağışıklığımızı güçlendirmede yardımcı olan bio aktif maddelerdir ve birçok kronik hastalığı önleyebilmekteler. Kullanılan bu kimyasallar ayrıca bağırsak duvarımıza zarar verip-sızan bağırsak sendromu oluşmakta ve bu malabsorbsiyonu bozmakta ve vücudumuzda enflamasyonu Arttırmakta böylelikle gastrointestinal sistemimizi bozduğundan birçok vitamin ve mineral emilimi vücudumuzda gerçekleşmemektedir.
D vitamini eksikliği günümüzde çok yaygın olmakla beraber bunun altında yatan gizli sebepleri ortaya çıkarmakta fayda var bunlardan birkaçı;
- Yiyecekler ile alınan D vitaminin emilimi için mide asidine ihtiyaç duyar, uzun süre içilen anti asit ve proton pompa inhibitörleri uzun dönemde D vitamin emilimini azaltacaktır, ayrıca alınan kolesterol ilaçları (statin grubu) ilaçları CoQ 10, bakır, essansiyel yağ asit emilimini ve kolesterol emilimini engellemektedir ve D vitamini yağda çözünen ve taşınan bir vitamin olduğundan emilimi ve taşınması ciddi şekilde etkilenecektir. Özellikle değişik kategorideki alınan ilaçlardan dolayı birçok yan kayıp oluşmaktadır buna iyi bir örnek verecek olur isek aslında (KVS)kardiovasküler sağlık için verilen betabloker (tansiyon)ilaçları ne yazık ki COQ10 ve melatonin seviyemizi düşürebilmekteler ve özellikle diüretik ilaç alan bireylerde( fazla ödem ve su retansiyonu) ilacı alan bireylerin- elektrolit dengesini sağlayan kalsiyum potasyum ve magnezyumda ve B grubu vitaminlerin de eksiklik oluşmaktadır. Ayrıca alınan anti-depressan ilaçlardan SSRİ grubu özellikle kalsiyum ve D vitamin eksikliğine yol açabildiği ortaya çıkmıştır. Peki, bunu bilmek neden çok önemlidir? Çünkü siz bir ilaç alır iken vücudunuzdan neleri eksilttiğini bilirseniz o zaman onu doğru beslenme ve doğru takviyeleri vererek vücudun doğal dengesini daha kolay sağlamış olursunuz!
- Obez bireylerin(BKI > 30kg/m2 ) vücutlarında bulunan fazla adipoz dokunun artması ile beraber serum D Vitamini seviyelerinde azalmalar görülmektedir. Bunun esas sebebi ise D Vitamini lipofilik bir vitamin olup yağda depolanan ve yağ ile taşınan bir vitamin olduğundan vücutta fazla adipoz dokuda D vitamini birikir ve sonuç olarak dolaşımda bulunan serum D Vitamini seviyeleri düşük çıkar. Obez bireylerin Yeterli oranda hem besinsel hem de takviye ile alınamayan D Vitamini yağ dokusunda birikerek kan serum düzeylerinde düşüklüğü gözlemlenecektir. Ayrıca dikkat edilmesi gereken diğer bir konu ise anti-obezite ilacı kullanan bireylerin gastrointestinal lümeninde D Vitamini biyo yararlılığında azalmalar olduğu ortaya çıkmaktadır.
- Yetersiz su tüketimi ve yetersiz egzersiz sonucunda D vitamini eksikliği görülmektedir. Yapılan çalışmalarda dışarda spor yapan kişilerin D vitamini seviyelerinin yükseldiği, HDL-C seviyelerinde artış LDL-C seviyelerinde düşüş yaşanmasına ve böylelikle KVH (kardiovasküler hastalıklar) riskinin azalmasında etki göstermektedir.
- Kişilerde bulunan farklı genetik varyasyonlardan D vitamini eksikliği görülebilir. Yağ sindirim enzimi ve D vitamini bağlayıcı proteindeki herhangi bir genetik varyasyon da ki değişim D vitamini emilimini etkilemektedir.
- D Vitamini açısından zenginleştirilmiş besinlerin yetersiz bulunup tüketilmemesinden dolayı D vitamini eksikliği görülmektedir. Avrupa ülkelerinde küçük yaştan beri zenginleştirilmiş besinlerin kolaylıkla ulaşıla bilindiğinden dolayı D vitamini seviyelerine olumlu potansiyel etki sağlamaktadır.
- Gastrointestinal sistemde sindirim sorunları ve emilim bozuklukları (çölyak hastalığı, chrons hastalığı, kistik fibrozis, alkolizm) olan hastalıklarda D vitamini eksikliği görülebilmektedir.
Umarım sağlık dolu bir hafta geçirip, kış aylarına kendinizi en iyi şekilde hazırlarsınız.
