Herkese Merhaba, Girneli Gazetesinde bu ay ki konumda ön çapraz bağından bahsedeceğim. Diz eklemi, insan vücudundaki eklemler içerisinde travmaya maruz kalmaya en açık olan eklemdir. Diz yaralanmalarında menisküslerden sonra en çok yaralanan yapı ön çapraz bağdır. Ön çapraz bağ yırtığının en sık nedeni spor travmalarıdır. Sporcular arasında sık görebildiğimiz gibi sedanter bireylerde de sık görülmektedir. Özellikle sporcular da ön çapraz bağ kopması spor hayatını ciddi şekilde etkilemektedir, ameliyat olan sporcuların spora dönüş süreçleri oldukça uzun olmaktadır.
ÖÇB yaralanmaları sonrasında kişinin aktivite düzeyi kısıtlanır, hem sosyal yaşamı hem de iş yaşamı etkilenebilir. İnsan yaşamındaki bu olumsuz etkileri ortadan kaldırmak amacıyla ÖÇB yaralanmaları en uygun yöntemle tedavi edilmelidir.
Ön çapraz bağ ne işe yarar?
Diz eklemi; femur (uyluk), tibia (kaval) ve patella (diz kapağı) olmak üzere 3 kemikten oluşur. Bu kemikleri bir arada tutan yapılara ise bağ veya lif denir. Diz eklem stabilizasyonunda kemiksel stabilizasyon yoktur, özetle diz eklemi stabilizasyonunda bağ ve kasların çok büyük rolü vardır. Bağlar kemikleri bir arada tutan ve stabiliteyi (dizin sabitliği) sağlayan güçlü yapılardır;
-Yan (Kollateral) Bağlar; Dizin iç ve dış yanlarında bacağa paralel uzanırlar. Dizin yana doğru açılanmasını engelleyip dizin optimal şekilde pozisyonda kalmasını sağlar.
-Çapraz (Cruciate) Bağlar; Dizin iç kısmında yer alan eklem içi bağlardır, palpasyonla hissedilmez. Ön ve arka olmak üzere iki adet olup çapraz olarak uzandıkları için bu isimler verilmiştir. Bu yapılar dizin öne ve arkaya hareketini kontrol etmekte(dizin öne ve arkaya kaymasını engellerler) ve dizin kendi ekseni etrafında dönme kararlılığını sağlamaktadırlar.
Ön çapraz bağ yaralanması nasıl oluşur?
Birçoğumuz için ilginç olsa da, ön çapraz bağ yaralanmaların %80’i nonkontakt yani temassız travmalardır ile oluşur. ÖÇB yaralanmaları, genellikle sabit ayak üzerinde ani dönme hareketi esnasında ortaya çıkar. Çoğu zaman sporcunun kendisinin yaptığı ters bir hareket sırasında olur.
Örneğin; halı sahada bir sporcunun şut çekme esnasında şut çeken ayağı değilde, tüm vücudun ağırlığını taşıyan ayağının üzerinde vücudun aşırı ya da dengesiz dönmesi olabilir. Daha nadiren dize gelen direk darbeler, trafik kazaları, yüksekten düşme ve iş kazaları sonrasında ön çapraz bağ kopabilir ya da kısmi yırtılabilir.
Kullanılan spor malzemesinin sporcuya uygun olmaması (ayakkabı, paten vs.), saha ve zemin şartlarının uygun olmaması, bireyin yapılan aktiviteye göre yetersiz kas gücünün olması, propriosepsiyon dediğimiz denge-koordinasyon ve tehlikeli hareket esnasında kas ve eklemin kasılma, pozisyon alma gibi özelliklerinin zayıf olması, bireyin anatomik olarak ön çapraz bağ yaralanmasına yatkın olması gibi pek çok durum, ön çapraz bağ yaralanmalarının görülmesinde etkin olabilir. Ön çapraz bağ yırtığında bulgular arasında dizde akut dönemde ağrı, şişlik, hareket kaybı, eklem boyunca hassasiyet görülür.
Ön çapraz bağ yaralanması değerlendirilmesi:
Ön çapraz bağ çoğunlukla tek başına yaralanmaz bunun yanında, arka çapraz bağ, yan bağlar, menisküsler ve kıkırdak, ön çapraz bağ ile birlikte yaralanabilirler. Yetişkinler de bağ yaralanması bağın gövdesinde olurken, çocuklarda kemiğe yapıştığı yerden kemiği kopararak yaralanma olabilir.
ÖÇB lezyonlarını değerlendirmede en hassas radyolojik test Magnetik Rezonans Görüntülemedir (MRG). MRG’ nin yanısıra Direkt Radyografiler ve Ultrasonografi teşhiste yardımcı olur.
ÖÇB teşhisi koymada fizyoterapistler ve doktorlar tarafından bir çok ortopedik testler kullanılabilmektedir.
Ön çapraz bağ tedavisi
Konservatif tedavi: Akut dönemde konservatif tedavinin amacı inflamasyonun eklem üzerindeki etkilerini azaltmak ve gelişebilecek kas atrofilerini engellemektir. Akut dönemde hastaya soğuk uygulama, inflamasyon için antiinflamatuar ilaçlar ve diz hareketlerini kısmi şekilde kısıtlayan breysler kullandırılır. Hastanın dizindeki inflamasyon bulguları ve ağrı şikayetleri geçtikten sonra uygun rehabilitasyon programlarına başlanmalıdır.
Ön çapraz bağ cerrahisi sonrası rehabilitasyon:
ÖÇB rekonstrüksiyon (onarma) ameliyatında cerrahi teknik dışında başarıyı etkileyen en önemli etkenlerden biriside hastanın rehabilitasyonudur. Önceki dönemlerde rehabilitasyon programlarına geç dönemde başlanırken günümüzde artık erken dönem rehabilitasyonunun daha etkili olduğu fikri kabul görmeye başlanmıştır. Amaç hem erken dönem komplikasyonlarından kaçınmak hem de uzun dönemde eklem fonksiyonlarının daha etkili bir biçimde korunmasını sağlamaktır.
